Ба ифтихори 100 солаги матбуот
Пешаи рўзноманигориро сањл пиндоштан хатост. Дар ин љода, тафакуур, љасорат, мањорат, худсўзї, аз хеш гузаштанњо, дарки воќеият, ояндаро дида тавонистан барин як ќатор масъулият дўшбори рўзноманигор аст. Рўзноманигори асли чун шамъ месўзад, то роњи дигаронро рўшан намуда, ба онњо худшиносиву ватанпарстиро биомўзад. Хешро зери бори гарони фишору таъзиќ ќарор дода, (аз ибтиоди матботи тољик то ба имрўз чунин буд ва чунин њаст) бар алайњи бемаръифатї, беадолатињо, зўроварињо, ѓосибону душманони илму фан ва миллату сарзамин дар сангарњо ќарор мегирад.
Пайроњаи тайнамудаи матбуоти тољик њељ гоњ њамвора набуд. Аз худи ибтидо чї мушкилоте ба сари муассисон ва созмондињандагонї нахустрўзномаи тољикї «Бухорои шариф» борнагашта. Онњо бо њазорон зањмат ин машъалро фурўзон карданд. Дар он замое, ки амир тавоне дошт, ки њамагуна вараќа ва ё рўзномаеро ба куллї аз байн бубарад, рўшанзамироне, чун Мирзомуњиддини Мансур, Адулќодир Муњиддинов, Мирзољалол Юсуфзода, Мирзоњакими Сирољ, Мирзоњайдари Ќосими Мирбадал бо роњии ба даст овардани фоида мудири матбааи Когон Левини яњудиро, розї намудад, ки дар натиља нахустрўзномаи тољикии «Бухорои шариф» 11 марти соли 1912, рўзи якшанбе нашр шуд. Ибтидо аз ин рўз фардони бедору худогоњ њамеша дар такопўи он буданд, ки ба њар роњу васила аз гирудорњои рўзгор, њаводиси кишвар, вазъи иљтимоъиву иќтисодиву сиёсї, пешравї, дастовард ва нооромињои љомеаи љањонї ба мардум иттилоъ бирасонанд…Ин рўзнома баъди нашри 153 шумора 2 январи соли 1913 бо фармони гумоштаи рус Петров аз нашр боз дошта шуд. Ва ин амали номатлуб аљабо ки то ба имрўз роиљ аст. Чун бубинанд, ки њафтанома ва ё рўзномае фошофош бидуни рўю риё ба танќиди камбудњои љо доштаи љомеа ва ё сиёсати сарони кишвар даст зад бо њазору як макру њила ва тўњмату буњтон ўро намегузоранд, ки рўи чоп ояд. Фарќ танњо њамин аст, ки он замон ба дасти ѓайр ин корро мекарданд, кунун бо дасти худї…
Таќдири «Чароѓи рўз» ба њама маълум аст, ин нхустрўзномаи озоду мустаќил, ки як табадуллоте дар майдони матбуоти он рўз буд, бо сармуњарир ва муассисаш Додољони Атовулло аз гирудорњои нотавонбинон рў ба мусофират нињода, «Адолат» аз ин беадолатињои њокимони ваќт дигар рўйи чоп наомад, ганљњои «Њафтганљ» аз нотавониву тињимаѓзии «доварон»-и ваќту замон парешон шуданд ва ин рўзномаи хондани сукут варзид, балову иѓвоњои борида сари «Дунё»-ву «Растохез»-ро низ хўрданд.
Ва бо гузаште чанд хомўшии ба миён омада ва саддњои сунъиэљоди њокмони даврро бо садои пурѓулѓулааш «Нерўи сухан» шикаст. Нерумандии суханро нишон дод. Ин њафтанома собит намуд, ки њаќиќат њанўз њам пойбарљост. Ва дар ин миён «Рўзи нав » ба майдон омад. Њар дуи ин рўзномањо якдигарро пур мекарданд. Вазиру кабир дар тањлука афтод. Онњо аз аъмоли носолими худ дар њарос буданд. Аз ин рўайт љустанд барои мўњри хомўширо ба сарашон бор кардан. Ва бо њазору як макру њила, туњмату бўњтон ин њафтаномањои мардумписандро низ ба гирдоби балоњо печониданд. Лек шўъла хомўш нагардид. Садњои бардошта шуда имкон доданд, ки баъдан «Фараж», «Миллат», «Нигоњ», «Пайкон», «Озодагон» ва «Истиќлол»-у «Самак» майдонро довари намоянд. Ва њазорон шукр, ки њар кадоми ин њафтаномањо дар дили муштариёни худ љой гирифтаанд. Аммо дасисањо кам нагаштанд, фитнањо афзуданд…
Аз њамон рўзи якшанбеи 11 марти соли 1912 то ба рўзи якшанбеи 11 марти 2012 роњи тайнамудаи матбуоти тољик 100 сола шуд. Дар ин сад сол чи ќадар талошу зањматњо буданд. Чи ќадар пастиву баландињо. Чи ќадар хуни дил хурдану худафрўзињо, фарању шодињо…Дар тўли як ќарн-100 соли пуршараф матбуоти тољик равандњои мухталиферо паси сар кард. Барои мардум ва пойдории миллате бо номи тољик хизамти арзандае кард. Дар њар марњилаи таърихї ва ё дигаргунињои љомеа наќши матбуот ба њар васила таъсирноку назаррас аст. Зеро ин майдони набарди андеша ва тафакукур садњазорон нафарро ѓизои маънавию маърифат бахшида, онњоро аз торикии љањолат ва нодонї рањонида барои интихоби роњи дуруст њидоят намудааст.
Вале, дар рафти амалї намудани орзуву омолњо садњо рўшанфикрони ќаламкаш дар ин роњ ба њазору як дард печиданд. Аз ноадолатии замона, аз тангназарии курдилони худпараст, аз љањолати њокимони давру замон. Ки гоњо дониставу надониста ба њолашон ашкрезон ханда карданд. Дардашонро нодида гирифтанд. Аз шунидани ифшои норасогиву камбудњо гўшашонро ба карї заданд. Он њама шарифмардони ин роњи тўлонии пуршебу фароз, ки барои саодати мардум худафрўзињо карда, дар замири онњо њиссиёти инсон буданро бедор намудаанд, њар яки он бо орзуву омолњои амалї нагаштаи худ ин кишвари соњибистиќлолоро барои мо мерос гузоштанд.
Инак , ин бањори садмуни оромонњои ба хок бурдаи рўшанзамирони ин миллат аст. Ин садумин бањори пайконсозони матбуоти тољик аст бо исми «Бухорои шариф». Ин садуми бањори бедории миллист. Садумин бањори дастоварду фарањи мардумист. Ин мужда аз он гузаштаи тираи зери чангњост. Ин мужда аз он зањматњои фаромўшгаштаи Мирзомуњиддини Мансур, Мирзосирољи Њаким, устод Садриддин Айнї, Бобољон Ѓафуров, Аблќосими Лоњутї, Љумъаи Одина, Буриносо Бердиева, Сармад, Ќуватбеки Давлат, Нафасбеки Рањмон, Муњиддин Олимпуру Отахон Латифї, Искандари Хатлонию Љуъаи Толиб аст... Ин садумин бањор аз шикаст андар шикасти рањпаймоёни матбуоти тољик аст.
 |
| Муродулло Шерализода |
 |
| Виктор Никулин |
 |
| Махсум Олими |
 |
| Зикруллохи Вали |
 |
| Мухиддин Олимпур |
 |
| Олимчони Абдул |
 |
| Олими Ёрасен |
 |
| Михайил Гавриэлов |
 |
| Сайидмуроди Ёриён |
Пайроњањо бо њазор азоб тай гаштаанд. Рањпаймоён кўфти роњ дидаанд. Афтоданд, бархестанд, бурд карданд, бохтанд ва боз комгор шуданд. Он њама хуни дил шуданд, то муњити солиме биофаранд. То ба маќсуди хеш бирасанд. Бо њамон хуни дил нигоштанд. То миллате бо номи тољик соњибфарњанг гардад.
20 соли истиќлолият.Сари ин ибора метавон соате чанд андеша ронд. Ва дар мардуми дидагон он солњои гузаштаи пуризтробро ба гардиш овард. Бо њамон шўру валвалааш. То бубинем, ки дар раванди он гирудорњо ва ноил гардидан ба истиќлолияти комил сањми журналистикаи тољик дар кадом поя ќарор дошт. Ва нахуст дар навори хотиротамон њамон муњити бедории муадабонаи рўзномањои солњои 80-90-уми асри гузашта ба љилва меояд. Мисли «Љавонони Тољикистон», «Омўзгор», «Адабиёт ва санъат», «Љумњурият», «Садои мардум», «Тољикистон», «Чароѓи рўз», «Сухан», «Дунё», «Растохез», «Љоми љам» ва чанди дигарро, ки мардум ва њокимияти ваќтро барои ба даст овардани Соњибистиќлолии кишвар њидоят менамуданд. Оѓози ин њам худшиносињо аз сару садо баланд кардани матбуоти тољик барои ба даст овардани маќоми давлатии забони тољикї шурўъ мегардад. Агар ба њаќиќати таърих оќилона дидадўзї намоем, мисли оина маълумамон мегардад, ки дар раванди худшиносии миллї сањми журналистони он рўз басо назаррас буд.
Магар њамон рўзноманигор набуд, ки кори як вазоратро сомон дод, магар њамин рўзноманигор набуд, ки сиёсати як кишварро бозгў буд, магар њамин рўзноманигор набуд, ки ќалбњои шикастаро малњам гашат, онњоро ба њам овард ва магар њамин рўзноманигор набуд, ки забон гуфт, миллат гуфт, фарњанг гуфт вале подоши ин њама худафрўзиву худсўзињояш љисмашро бо тир ѓалбер кардем, дањонашро дўхтем, забонашро аз комаш баркашидем. Дидем, ки дар ботлоќи љоњиливу кину адоват фурў рафтем боз бо тўњматњоямон боридем сари бечора рўзноманигор. Ва нашармида гуфтемаш «Дар он њама даргирињои берабти ватанї ту гунањкорї!» Ва бо ин «љурми боргашта» то кунун бо нафрат ба сўяш менигарем. Мањз њамин як назари бофтаю барќасдонаву кинаљўёнаи кадом як тангназареву тињимаѓзе мардумро ба шўр оварду синаи пурмењру муњаббати рўзноманигор њадафи тири гардид. Он чунон ки баъдан журналисткушї мўд шуд. Мўд шуд барои бехирадон.
 |
| Отахон Латифи |
Ва ахиран бояд бигўям, ки Истиќлолият аз нўги ќалами рўзноманигор обхўрдаасту ба воя расидааст. Ва ин 20 солагии истиќлолият зањмати рўзноманигорони асил аст! Шубња мекунед?! Пас ба худ оеду як сањифањои таърихро вараќ занед. Мебинед, ки сањми ин мардуми суханофару нуктасанљу ояндабин то куљоњост!
Ва мањз њамин худогоњиву хештаншиносияшон буд, ки баъдан журналитсон њадафи як иддаи тангназару кўрдил ќарор гирифтанд. Ва дар он даргирињои берабти соли 1992 нахуст синаи журналистро нишони тир ќарор доданд. Бале, рўзноманигорони поктинату рўшанзамиро. 5 майро, ки дар гузашта рўзи матбуоти собиќ Шураї буд ва ањли матбуотчиёни кишвар ин рўзро љашн мегирифтанд, боз рўзи ќурбонии аввалин журналистикаи тољик гардид. Зеро дар ин рўз дар бинои Шўрои Олии Тољикистон, сармуњаррири рўзномаи «Садои мардум», депутати халќї Муродуллоњи Шерализода љоми шањодат чашид. Пасон он пасттинатон аз кирдори нагини худ «лаззат» бардошта, даст ба куштани рўзноманигорни дигар заданд, чун Олими Заробек, 6 май дар нази Хонаи радио, Шарифљони Амирљон, Эмеля Подобед, Филолшои Хилватшо, Хушвахти Муборакшо, Махсум Олимї, Муњиддин Олимпур, Шарифамоњи Кишвардухт, Таваккали Файзулло, Пиримќул Сатторї, Зикруллоњи Валї, Аюбљони Неъмат, Отахон Латифї, Њомидљони Њаким ва дањњо нафари дигар, ки миќдорашон аз 70 нафар зиёд аст, бо бањонањои мухталиф њадафи тири дайдуи дайдусифатон гардиданд.
Дар фасли бањор љашн гирифтани ин санаи таърихї бисёр рамзист. Зеро рўзноманигор њам муждарасон, аст. Чун омад-омади ќатори он турнањои бањорї. Ба ин хотир ба ќатори турнањои омада дида медўзам. Гумонам, ки онњо њамон ёрони ќаламкаши шањиди мананд, ки бо фарорасии бањор ба љашни 100 солагии матбуот сафкашида пасу пеш омадан доранд. Дар навори дидагонам онњоро мебинам. Бо њамон латофату назоакти хосаашон. Бо њамон чењрањои беѓашу молили табассумашон. Бо њамон ѓуруру сари болояшон. Њама чењрањои ошноянд. Магар метавон ин ќосидони бањорро, ки њар кадом аз омадани ин арўси нозанини сол бо лањну шеваи худ васофияш мекарданд, аз ин мардумони дида берун кард. Ќосидоне чун Муродуллоњи Шерализода, Отахон Латифї, Муњиддин Олимпур, Шарифамоњи Кишвардухт, Сайидмуроди Ёриён, Олими Заробек, Махсум Олимї, Филолшои Хилватшо, Аюбљони Неъмат,Пиримќул Сатторї, Њомидљони Њаким, Нафасбеки Рањмон, Сергей Ситковский, Сайф Рањимов, Мавлони Раљаб, Маќсудљони Њусейн, Љумъахон Њотамї, Ќувватбеки Давлат ,Љумъаи Толиб … ва дидагонам бо дидани симояшон пуроб мегарданд. Ќалбам фишурда мешавад. Ва мебинам, ки дуртар аз он турнањои кайњо дар шохањо фуруд омада, зоѓу заѓан низ дар љасту хезанд. Ва касе сўяшон назаре равон намесозад. Мисле, ки онњо ин љо буданду њастанду мемонанд. Вале, њар дилошное, њар зебопарасте, њар дилогоње, њар фариштахўе ба он турнањо дида равон карда, сафи оростаи онњоро ба завќ тамошогараст.
Домани андешањоямро рањо мекунаму ба шохањои дарахтон дида равон месозам. Дарахтон муѓча бастаанд. Ва мебинам, ки турнањо кайњо бар њаво шудаанду љои онњо як села кабутарони сафедбол дар шохањо чодар задаанд…
Мухтор Боќизода, рўзноманигор
Комментариев нет:
Отправить комментарий